ျမန္မာႏိုင္ငံ အပါအ၀င္ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ေက်ာက္ေခတ္ကပင္ အ၀တ္အထည္ရက္လုပ္ေသာ ရက္ကန္းပညာႏွင့္ သစ္ေခါက္ေလ်ွာ္အ၀တ္လုပ္ငန္းတို႕ကို တက္ေျမာက္ျပီး ထိုအေစာပိုင္းကာလတြင္ ၀ါမရွိေသးသျဖင့္ ေလ်ွာ္ႏွင့္ လဲတို႕ကိုခ်ည္ငင္၍ အ၀တ္မ်ားကိုရက္လုပ္ၾကတယ္လို႔ ခန္႕မွန္းၾကပါတယ္။
ပန္ထြာျပည္လို႔ ျမန္မာရာဇ၀င္က်မ္းမ်ားက ေဖာ္ျပတဲ့ ဗိႆႏို္း၊ ပ်ဴျမိဳ႕ေတာ္(ေအဒီ ၁ ရာစုမွ ၅ ရာစု)တြင္ ပ်ဴတို႕ဟာ အ၀တ္အထည္မ်ားကို လဲ၊ လက္ပံမႈိ႕ကို ဗိုင္းငင္၍ ရက္လုပ္၀တ္ဆင္ခဲ့ၾကတယ္။ ပုဂံေခတ္တြင္ ရက္ကန္းပညာမွာ တိုးတက္လာတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ပုဂံေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ပုခ်ည္သည္(ပုဆိုးရက္သူ) ယန္သည္ (ရက္ကန္းသည္)လို႔ ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕ရသျဖင့္ ထိုအခ်ိန္ကတည္းက ရက္ကန္းအလုပ္ျဖင့္ အသက္ေမြးသူမ်ားလည္းရွိခဲ့တယ္ဟု ယူဆရပါတယ္။
အေစာပိုင္းကာလမ်ားတြင္ ရက္ကန္းပညာ၊ ရက္ကန္းလုပ္ငန္းမ်ားရွိေသာ္လည္း ရက္ကန္းစင္ကိုအသံုးျပဳ၍ အဆင္စံု၊ အေသြးစံု ရက္လုပ္ႏိုင္ျခင္းမရွိပါ။ ျမန္မာ့ရက္ကန္းသည္ ဂ်ပ္ခုတ္ရက္လုပ္ျခင္းမွ စတင္ခဲ့သည္ဟုဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားတြင္ ဂ်ပ္ခုတ္ရက္ျခင္းအစဥ္အလာကိုေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ မိမိတို႕မ်ိဳးႏြယ္အလိုက္ ေဒသအလိုက္အ၀တ္အထည္မ်ားကို အေရာင္အေသြးအဆင္ သတ္မွတ္ရက္လုပ္၀တ္ဆင္ၾကသျဖင့္ ကခ်င္ လံုခ်ည္၊ ကယားလံုခ်ည္၊ ကရင္လံုခ်ည္၊ ခ်င္းလံုခ်ည္၊ ေယာလံုခ်ည္၊ ရခိုင္လံုခ်ည္၊ ရွမ္းလံုခ်ည္၊ မြန္လံုခ်ည္ လို႔ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားပါတယ္။ ေစာင္၊ တဘက္ စသည္တို႕သည္လည္း အလားတူပင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ပ္ခုတ္ရက္လုပ္ျခင္းဟာ ျမန္မာ့ရိုးရာ ရက္ကန္းလုပ္ငန္းပဲျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာ့ရက္ကန္းလုပ္ငန္းဟာ ျမန္မာတို႕အတြက္ အဓိကစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းျဖစ္သည့္ ဆန္စပါးလုပ္ငန္းႏွင့္ထပ္တူ အေရးၾကီးေသာ အိမ္တြင္းလက္မႈလုပ္ငန္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေရွးျမန္မာမင္းမ်ားလက္ထက္တြင္ ျမိဳ႕ေရာေတာပါ ဆင္းရဲ ခ်မ္းသာမေရြး အိမ္တိုင္းတြင္ ရက္ကန္းလုပ္ငန္းရွိခဲ့ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးၾကီးငယ္တိုင္းဟာလည္း ၀ါဖန္ျခင္း၊ ခ်ည္ငင္ျခင္း၊ ခ်ည္ဆိုးျခင္း၊ ရက္ျခင္း စတဲ့ အ၀တ္အထည္ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းကို လုပ္ကိုင္တက္ၾကတယ္။ မိသားစု တစ္စုလံုး၊ တစ္အိမ္လံုးအတြက္ လိုအပ္တဲ့ အကႌ်၊ ပုဆိုး၊ ထဘီ၊ ေခါင္းေပါင္း၊ တဘက္၊ ေစာင္၊ အခင္းအကာ တို႕ကို အမ်ိဳးသမီးမ်ားက ရက္လုပ္ၾကသည္။ ထို႕ျပင္ ရဟန္း၊ သံဃာေတာ္တို႕ကို ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းရန္ သကၤန္းကိုလည္းရက္လုပ္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အ၀တ္အထည္ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းဟာ ေန႕စဥ္ေဆာင္ရြက္ရသည့္ျမန္မာတို႕၏ အိမ္တြင္းလက္မႈလုပ္ငန္းတစ္ခုျဖစ္တယ္လို႕ဆိုႏိုင္ပါသည္။
Source: ခ်ည္မွ်င္အထည္လုပ္ငန္း Working Group